Türkiye'den Avrupa ülkelerine ihraç edilen gıda ürünleri, sınırda ve satışa sunulduğu Avrupa'daki marketlerde kontrollerden geçiriliyor. Sınırda yapılan testlerde, ihraç üründen örnekler alınarak, toksin, bakteri ve pestisit analizleri yapılıyor. Analizlerde AB'nin Gıda Kodeksi'nde yer alan limitleri aşan oranda pestisit veya toksin kalıntısı bulunan ürünler, AB Gıda Alarm Sistemi üzerinden tüm ülkelere duyuruluyor. Bu yıl 1 Ocak - 29 Aralık 2024 tarihleri arasında, Türkiye'den gönderilen ürünlere yönelik alarm sistemine 489 bildirim düştü. Bu bildirimlerin neredeyse tamamında da ürünler, sınırda reddedilerek Türkiye'ye geri gönderildi. En çok geri gönderilen 10 ürün ise şöyle...
1- KURU İNCİR
Kirli gıdalar listesinin zirvesinde bu yıl açık arayla, kuru incir yer alıyor. Avrupa'ya ihraç ettiğimiz kuru incir, 151 kez sınırdan geri çevrildi. Kuru incirlerin ret sebebi ise, sağlığa zarar verecek oranda aflatoksin ve okratoksin içermeleri. Aflatoksin, karaciğer kanserine neden olan bir çeşit küf.
2- ANTEP FISTIĞI
Kirli gıdalar listesinin ikinci sırasında ise, Antep fıstığı yer alıyor. Bu yıl, Avrupa 36 parti Antep fıstığı ihracatına ret verdi. Antep fıstığının geri çevrilme nedeni de, kuru incirde olduğu gibi yüksek oranda aflatoksin ve okratoksin içermesi.
3- BİBER
Kirli gıdalar listesinin 3. sırasında ise 34 bildirimle taze biber bulunuyor. Özellikle kapya biber daha sık sınırdan reddedilirken, Türkiye'de yetiştirilen biberlerin Avrupa'ya kabul edilmeme nedeni ise, pestisitler. Biber yetiştiriciliğinde kullanılan tarım kimyasallarının, sağlığı tehdit edecek oranda kullanıldığını AB Gıda Alarm Sistemi'ne yansıyan bildirimler gösteriyor. Biberde en fazla yüksek oranda kalıntısına rastlanan pestisitler ise formetanate, klorprifos ve permethrin. Klorprifos Türkiye ve Avrupa'da kullanımı yasaklanan bir böcek öldürücü. Sinir sistemini tahrip eden bu zehrin, anne karnındaki bebeğe dahi ulaşabildiği saptanmıştı.
4- LİMON
Kirli gıdalar listesinin 4. sırasında ise 29 bildirimle, limon yer alıyor. Limon da biber gibi yüksek oranda pestisit kalıntısı saptandığı için sıklıkla geri iade edilen tarım ürünlerimizden biri. Limonlarımızda yapılan analizlerin sonuçlarına baktığımızda, çok sayıda parti üründe yasaklı tarım kiyasalı klorprifosun kullanıldığını görüyoruz. Bir diğer sık saptanan pesitisit ise İmazalil. İmazalil, depolama esnasında çürüme ve küflenmeye karşı kullanılan bir mantar önleyici kimyasal. Adana'da nar yediktan sonra hayatını kaybeden 4 yaşındaki Saliha'nın da, bu kimyasalın nedeniyle yaşamını yitirdiği ortaya çıkmıştı. Limon kabuğunda biriken bu zehir, kabuğun kullanıldığı ürünlere de sirayet ediyor.
5- ÜZÜM
Kirli gıdalar listesinin 5. sırasında, üzüm var. Üzüm için bu yıl AB, 20 kez alarm vermiş. Türkiye'den gönderilen üzümlerin yanı sıra üzüm yapraklarında da yüksek oranda tarım kimyasalı kalınıtısına rastlandığını belirtelim. Üzüm yaprağı ve üzüm yaprağı kullanılan dolma gibi ürünler için de 7 kez, sisteme alarm yansımış. Üzümde saptanan pestisitlerde ilk sırayı acetamiprid alıyor. Acetamiprid, neonikotinoid sınıfı böcek öldürücülerden(insektisit). Bu madde de aynı klorprifos gibi, sinir sistemini etkisiz hale getirerek, canlıları öldürüyor. Özellikle arılar için en riskli kimyasallar sınıfında yer alıyor.
6- KEKİK
Kirli gıdalar listesinin 6. sırasında kekik var. Türkiye'den gönderilen kekiklerle ilgili 16 kez alarm verilmiş. Kekiklerdeki uygunsuzluğun nedeni ise Pirolizidin alkaloidleri. Pirolizidin alkaloidleri, kekikle birlikte toplanan yabani otların, ürüne karışmasından kaynaklanıyor ve bu madde de kanserojen etkisi nedeniyle sağlık açısından endişe yaratıyor.
7- NAR
Kirli gıdalar listesinin 7. sırasında nar var. Türkiye'den ihraç edilen narlar 14 kez, AB sınırlarından geri çevrilmiş. Narlarda da böcek öldürücülerden acetamipridin sağlığı riske edecek oranda saptandığını görüyoruz. Buna ek olarak başka tarım kimyasallarının da birlikte sisteme yansıması, narda pestisitlerin kokteyl etkiye yol açabileceğini ortaya koyuyor. Kokteyl etki, aynı üründe birden fazla pestisit kalınıtıs saptanması söz konusu olduğunda kullanılan bir kavram. Pestisitlerin kokteyl etkisi, insan sağlığının daha da tehdit altında olduğuna işaret ediyor.
8- SUSAM VE TAHİN
Kirli gıdalar listesinin 8. sırasında susam ve susamdan yapılan tahin var. Susam için 12 kez alarm bildirimi yapılmış. Susam ya da tahinlerin geri iade edilme nedeni ise, analizlerde hastalığa neden olan Salmonella bakterisinin saptanması. Avrupa'nın Gıda Alarm Sistemi'ne yansıyan bildirimler, ülkemizdeki bazı susam ve susam ürünlerinin, bağırsak enfeksiyonlarına neden olabileceğini ortaya koyuyor.
9- DOMATES
Kirli gıdalar listesinin 9. sırasında ise 11 bildirimle domates var. Domateste en sık saptanan pestisitler ise böcek öldürücü sınıfında yer alan indoxocarb ve klorprifos. Klorprifosun Türkiye'de yasaklı bir zehir olduğunu belirtmiştik. İndoxocarb da, larva ve güveleri öldürmek için kullanılan bir kimysal ve aynı zamanda köpek ve kedilerde pire öldürücü olarak kullanılıyor. AB'nin analizleri, bu iki kimyasalın domates üretiminde limit aşan oranda kalıntı bırakabildiğini ortaya koyuyor.
10- ŞEFTALİ VE MANDALİNA
Kirli gıdalar listesinin 10. sırasına ise iki ürünü birlikte koymalıyız çünkü hem şeftali hem de mandalina için sisteme bu yıl 9 kez alarm düşmüş. Tabii şunu da vurgulamak lazım bu iki ürünün 2023 yılındaki bildirimleri çok daha fazlaydı. Bu yıl, alınan önlemlerle narenciyede tarım kimyasallarının kalıntısının bir nebze azaltılması, sonuçlara yansımış.
