Karadenizli fındık üreticileri, 'kahverengi kokarca'(Halyomorpha halys) böceğiyle mücadelede başarı sağlanmazsa fındığın geleceğinin tehdit altında olduğunu belirtiyor.
Ülkemizde varlığı ilk defa 2017 yılında tespit edilen Asya kökenli kahverengi kokarca, bu yıl Artvin'den Düzce'ye kadar geniş bir alanı istila etti. Fındık ağaçlarına dadanan zararlı, hızla çoğalarak ağaölarda geniş bir popülasyona ulaştı.
Bölgeden gelen görüntüler, sallanan fındık dallarından yüzlece kahverengi kokarcanın düştüğünü gösterirken, bazı evlerin çatı katlarını da kokarcalar bastı. Uygulanan tarım kimyasallarına rağmen çoğalması önlenemeyen kahverengi kokarcaya karşı, Tarım ve Orman Bakanlığı da harekete geçti.
Samuray arısı nedir?
Bakanlık, 'Kahverengi Kokarca'nın Ülkesel Entegre Mücadele Yönetimi Projesi' kapsamında 2024 yılında kahverengi kokarca ile biyolojik mücadele amacıyla 150 bin yumurta samuray yaban arısı üretti. Kahverengi kokarcanın yoğun olduğu bölgelerden başlanarak, riskli kabul edilen 33 ilde samuray arıları doğaya salınmaya başladı.
33 ilden 21'inde 125 bin samuray arısının salım işlemleri tamamlandı. Başlatılan byolojik mücadele, koarcanın anavatanı Asya'da etkili olduğu için tüm dünya tarafından uygulanan bir yöntem. Kahverengi kokarcanın popülasyonlarını doğal ortamında düşük tutan samuray yaban arıları, kokarcaya en yüksek saldırı oranlarına sahip doğal düşman olarak biliniyor.
Samuray yaban arıları, kokarca yumurta kütlelerinin yüzde 60-90'ını yok edebilme kapasitesine sahip. Asya'daki etkinliği nedeniyle Türkiye'de iyi bir biyolojik kontrol ajanı olacağı varsayılıyor.
Fındık kurtulacak mı?
Samuray yaban arılarının, uygulanan alanlarda kokarcaları hemen yok etmeleri ise pek olası değil. Biyolojik kontrol programlarında ortama yeni giren bir doğal düşmanın, zararlı üzerinde ölçülebilir bir etki yaratması için büyük popülasyonlar oluşturması gerekiyor. Bu tablo ise yıllar sürebiliyor. Biyolojik mücadelede temel hedef, zararlı türün tamamen yok edilmesinden ziyade, zararlı yoğunluğunu azaltmak ve yaban arıları ile kahverengi kokarcanın bir arada var olduğu düşük bir denge yoğunluğuna erişmek.
Kahverengi kokarca popülasyonu azalırsa tarm ürünlerinde şu an yaşattığı hasara yol açmayacak. Fındığın gelecek yıllarda da sağlıklı bir şekilde üretilmesi işte bu şarta bağlı.
Fındık zararlısı kokarca
Kahverengi kokarca erginleri 12- 17 mm boyutlarında olup rengi kahverengimsi-gri tonlarda benekli ve alacalıdır. Yumurtaları soluk beyaz renkli, yaklaşık 1-3 mm çapında ve 1,6 mm uzunluğundadır. Erginler yumurtalarını genellikle 14-28’li kümeler halinde yaprakların altına bırakır.
Sokucu emici ağız yapısına sahip olup erginleri ve nimfleri birçok meyve ve sebzede emgi yaparak zarar verir. Beslendiği meyvelerde başlangıçta küçük nekrotik alanlar meydana gelir. Esas zararı meyvelerin olgunlaşması sırasında görülür. Özellikle elma, armut, şeftali ve nektarinde üretim dönemi boyunca yapmış olduğu zarar sonucu meyveler üzerinde derin nekrozlar, şekil bozuklukları, meyvenin içine doğru genişleyen zedelenme-çürük benzeri doku kayıpları oluşur.
