AB Gıda Alarm Sistemi(RASFF), geçtiğimiz yıl Türkiye'den Avrupa'ya gönderilen 408 parti gıda ürünü için uygunsuzluk alarmı verdi. Türkiye, sağlık riski taşıyan gıda ürünleri sıralamasında diğer ülkelere oranla listenin en üst sırasında yer alırken, meyve sebzedeki tarım zehri yani pestisit kalınıtlarında da 168 'uygunsuzluk' bildirimiyle lista başı. Bu yılki tablo da geçen yılla benzer. 2024 yılının Ekim ayı sonlanmadan Türkiye'den gönderilen gıda ürünlerinde uygunsuzluk uyarı sayısı 350'ye ulaşmış durumda. Bu tablo, Türkiye'nin bu yıl da 'sağlığı tehdit eden ürünlerin üretildiği ülkeler listesi'nin en üst sıralarında yer alacağını gösteriyor.
Türkiye'de pestisit kullanımı çok yaygın
Tarım ve Orman Bakanlığı'nın uzun bir aradan sonra yeniden kamuoyuna açıklamaya başladığı gıdada tağşiş ve sahtecilik listesi, gıda güvenliğine dair endişeleri artırdı. Başta zeytinyağı, bal ve et olmak üzere birçok gıda ürününde sahtecilik yapıldığı ortaya çıkarken, sebze ve meyvelere yönelik denetim sonuçları ise yıllardır kamuoyuna duyurulmuyor. Pestisit kalıntı denetimleri yapan bakanlık bu denetimlerden çıkan sonuçları kamuoyundan gizlerken, Avrupa Birliği'nin Gıda Alarm Sistemi ise menşe ülkelerden gelen ürünlere yönelik analiz sonuçlarını Gıda Alarm Sistemi'nden(RASFF) kamuoyuna günbegün deklare ediyor. AB ülkelerinin sınır kapılarına ulaşan gıda ürünleri ile marketlerden alınan örneklerin laboratuvar incelemesine dayanan liste, aslında ihracatı yapan ülkedeki 'gıda güvenliği' sorunlarına da mercek tutuyor. Türkiye uzun yıllardır özellikle meyve ve sebzedeki pestisit kalıntılarıyla listede geniş yere sahip.
Pestisit hangi meyve sebzede var?
Geride bıraktığımız 2023 yılında Türkiye menşeili 408 parti ihraç gıda ürünü analizler sonucu uygunsuz çıkmış. Yapılan bildirimlerin neredeyse yarısı da, sebze ve meyvelerde limit aşan pestisit kalıntıları nedeniyle sisteme yansımış. Tarım zehrinin en çok saptandığı ürünler listesinin en başında; biber, limon, mandalina ve nar yer alıyor. Portakal, greyfurt, üzüm, salatalık, domates ve kabakta da ya yüksek oranda pestisit kalıntısı ya da yasaklı tarım zehri saptanmış.
RASFF'a 2023 yılında gelen bildirimlerin üçte birinden fazlası yine 'sınır geri itmeleri', yani AB gümrüklerinden geçmeyen mallarla ilgili. Gıdalarda en sık bildirilen tehlike kategorileri; pestisitler, patojen mikroorganizmalar ve mikotoksinlerden kaynaklanan kontaminasyonlar.
Pestisit nedir? Pestisit kalıntısı ne anlama gelir? Pestisit kalıntısı zararlı mı?
Listede izin verilen limitleri aşan miktarlarda ya da yasaklı pestisit kalıntıları içeren 936 bildirim yer alıyor. En çok Türkiye'den 168 uygunsuz meyve ve sebzeyle Türkiye'den. Türkiye'yi, Mısır ve Hindistan takip ediyor. Pestisit, tarımsal üretimde zararlılara karşı kullanılan kimyasalların tümü için kullanılan bir terimdir. Pesitisitler, otlara yönelik kullanılan(herbisit), böceklere karşı kullanılan(insektisit) ve bitkide mantar oluşumunu önlemesi için kullanılan (fungusit) içeriklerle sınıflandırılır. Pesitisitler, tarla ya da seradaki uygulama sonrası bitkide birikim yani kalınıt yapan kimyasallardır. Bu kalınıtların gıda tüketimi yoluyla insan metobolizmasına ulaşması birçok hastalığa neden olur. Diğer yandan kullanılan tarım zehirleri, toprak ve su kaynaklarında da birikim yaparak ekosistemde uzun yıllar varlığını sürdürebilirler.
Pesitisit numunesi alınıyor
Öte yandan RASFF listesinde tüketicilere yönelik dolandırıcılık veya yanıltıcı uygulamalar durumunda devreye giren Tarımsal Gıda Dolandırıcılığı Ağı'na düşen bildirim sayısında da 2022 yılına oranla yüzde 26'lık bir artış yaşanmış. Sisteme en çok uyarı da, et ikamesi, bal sahteciliği ve yanlış etiketli zeytinyağı ile ilgili düşümüş. Bu tablo, son dönemde yaşadığımız tağşiş skandallarıyla ne kadar da benzer!
