Pestisit (pesticide), zararlı organizmaları (böcekler, yabancı otlar, mantarlar, kemirgenler vb.) kontrol etmek veya yok etmek amacıyla kullanılan kimyasal maddelerdir. Tarımda bitkisel ürünlerin verimliliğini artırmak ve zarar görmesini engellemek için sıklıkla kullanılırlar. Pestisitler farklı türlere ayrılır:
İnsektisit: Böcekleri öldürmek için.
Herbisit: Yabancı otları yok etmek için.
Fungisit: Mantar hastalıklarına karşı.
Rodentisit: Kemirgenleri kontrol etmek için.
Akarisit: Akarları öldürmek için.
Pestisit kalıntısını nasıl anlarız?
Pestisit kalıntıları, gıda ürünlerinde ya da çevrede bulunabilir. Bu kalıntılar sağlığa zararlı olabileceğinden kontrol edilmesi önemlidir. Pestisit kalıntısının varlığını anlamak için şu belirtiler gözlenebilir:
- Gıda ürünlerinde standart dışı koku, tat veya görünüm.
- İnsanlarda pestisit zehirlenmesi belirtileri: Baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, solunum zorluğu.
- Çevrede ölü böcekler veya hayvanlar.
pestisiti tespit için Hangi Analizler Yapılır?
Pestisit kalıntılarının tespiti için laboratuvar analizleri gereklidir. En yaygın kullanılan yöntemler şunlardır
1. Gaz Kromatografisi (GC): Uçucu organik pestisitlerin tespitinde kullanılır.
2. Sıvı Kromatografisi (LC-MS/MS): Daha az uçucu ve polar pestisitlerin tespitinde etkilidir.
3. Enzim İmmunoassay Yöntemleri: Pestisitlerin hızlı tarama analizlerinde kullanılır.
4. Spektroskopik Yöntemler: Özellikle tarımsal ürünlerde pestisit türlerinin ve miktarlarının tespiti için uygundur.
5. Multiresidu Analiz Yöntemleri: Gıda ürünlerindeki birden fazla pestisit türünün eş zamanlı analizi için kullanılır.
Pestisit hangi gıdalarda görülür?
Pestisit kalıntıları, genellikle tarım ürünlerinde görülür ve bazı gıdalar bu konuda daha risklidir.
Bunun nedeni, bu ürünlerin zararlılara karşı korunmak için sık sık pestisitlerle işlem görmesidir. İşte pestisit kalıntılarının en sık rastlandığı gıdalar:
Meyveler
Elma: Tarımda sık kullanılan pestisitlerin en çok görüldüğü meyvelerden biridir.
Çilek: Yumuşak yapısı nedeniyle pestisit kalıntılarına oldukça açıktır.
Üzüm: Özellikle taze tüketilen ve şarap yapımında kullanılan üzümlerde pestisit kalıntılarına sık rastlanır.
Şeftali, kayısı ve nektarin: İnce kabuklu meyveler olduğundan pestisitler kolayca nüfuz edebilir.
Sebzeler
Biber: Tarımda yoğun pestisit uygulaması yapılan sebzelerden biridir.
Ispanak ve lahana: Yapraklı sebzeler pestisitleri yüzeylerinde tutabilir.
Domates: Pestisit kalıntılarının görülebileceği yaygın bir sebzedir.
Patates: Kök sebzelerden olduğu için toprağa uygulanan pestisitlerden etkilenebilir.
Tahıllar ve Baklagiller
Pirinç: Tarım sırasında su ve toprakta kullanılan pestisitlerden etkilenebilir.
Buğday: Ekmek ve unlu mamullerle ilişkilendirilen pestisit kalıntıları sıkça tespit edilir.
Mercimek ve fasulye: Kurutulmuş baklagillerde düşük miktarda da olsa pestisit bulunabilir.
Çay ve Kahve
Çay ve kahve yapraklarında yetiştirme aşamasında kullanılan pestisitler kalıntı bırakabilir.
Kuruyemişler ve Yağlı Tohumlar
Fındık ve badem: Tarımda kullanılan pestisit kalıntıları bulunabilir.
Ayçiçeği ve zeytin: Özellikle zeytinyağı üretiminde kullanılan zeytinlerde pestisit izleri tespit edilebilir.
tüketici olarak ne yapabiliriz?
Organik ürünler tercih edin: Organik sertifikalı ürünler pestisit kullanımını sınırlandırır.
İyice yıkayın: Su ve karbonat karışımıyla yıkamak, yüzeydeki pestisitleri kısmen azaltabilir.
Kabuk soyma: Kabuklu gıdalarda pestisit kalıntılarını azaltmanın etkili bir yoludur.
Yerel üreticilerden alın: Kimyasal kullanımının daha az olduğu küçük ölçekli üreticileri tercih edilebilir
Önemli Not: Pestisit analizi, uzman laboratuvarlar tarafından hassas cihazlarla yapılmalıdır. Ürünlerin pestisit kalıntı limitlerinin (MRL) yasal sınırlar içinde olup olmadığının kontrolü, halk sağlığı ve ihracat gereklilikleri açısından önemlidir.
Pestisit kalıntı analizi yaptırmak için akredite laboratuvarlara başvurabilirsiniz.
Konuk Yazar: Osman Işık (Gıda Mühendisleri Birliği Sektor Komisyon Başkanı- Başdenetçi- Gıda Mühendisi)
