Aflatoksin Nedir?
Aflatoksin, Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus gibi küfler tarafından üretilen toksik ve kanserojen bir maddedir.
Genellikle sıcak ve nemli ortamlarda yetişen tahıllar, kuruyemişler, baharatlar, kuru meyveler ve süt ürünlerinde bulunur.
Aflatoksinler özellikle karaciğer için zararlıdır ve uzun süre maruz kalındığında karaciğer kanseri riskini artırabilir.
Aflatoksinden Nasıl Kurtuluruz?
Aflatoksinlerden korunmak ve temizlenmek için aşağıdaki yöntemleri uygulayabilirsiniz:
1- Gıda Seçimi ve Saklama
Küflü ve bayat ürünleri tüketmeyin: Özellikle kuruyemiş, tahıl ve kuru meyvelerde küflenme belirtileri olanları atın.
Gıdaları kuru ve serin yerde saklayın: Nemli ortamlarda aflatoksin oluşumu hızlanır. Gıdaları hava geçirmez kaplarda saklamak faydalıdır.
Gıdaları buzdolabında saklayın: Aflatoksin üreten küfler düşük sıcaklıklarda daha az çoğalır.
2- Isıl İşlem ve Fiziksel Temizlik
Gıdaları yıkayın ve ayıklayın: Kuruyemişler ve tahılları tüketmeden önce iyice yıkamak ve lekeli/küflü olanları ayıklamak aflatoksin yükünü azaltabilir.
Yüksek ısı uygulayın: Aflatoksinler 250°C üzerinde parçalanabilir, ancak normal pişirme sıcaklıklarında tamamen yok olmaz. Kavurma veya fırınlama, belirli bir oranda aflatoksin seviyesini düşürebilir.
3- Doğal Detoks ve Korunma
Limon, sarımsak, yeşil çay, zerdeçal gibi antioksidan besinler tüketin: Bu besinler vücuttaki toksinlerin atılmasına yardımcı olabilir.
Aktif karbon ve kil bazlı toksin bağlayıcılar kullanın: Özellikle hayvancılıkta aflatoksin bağlayıcılar kullanılır, ancak insan tüketimi için uygun olan doğal bağlayıcılar üzerine daha fazla araştırma yapılmalıdır.
4- Yetkili Kurumların Denetlediği Ürünleri Tercih Edin
Güvenilir markaları ve denetlenmiş ürünleri satın alın. Özellikle ithal kuruyemiş ve tahıllarda aflatoksin denetimleri yapıldığından, kaliteli markaları tercih etmek riskleri azaltabilir.
Aflatoksin bulaşını nasıl önleriz?
Aflatoksin içeren gıdaların sağlam gıdalara bulaşmasını (kontaminasyonu) önlemek için şu önlemleri alabilirsiniz:
1- Depolama ve Saklama Önlemleri
Nem ve sıcaklığa dikkat edin: Aflatoksin üreten küfler sıcak ve nemli ortamları sever. Gıdaları yüzde 70'in altında nem oranına sahip, serin ve kuru bir yerde saklayın.
Hava geçirmez kaplar kullanın: Gıdaları kilitli poşetler, cam kavanozlar veya plastik hava almayan kaplarda muhafaza edin.
Ayrı saklayın: Aflatoksin riski taşıyan gıdalar (kuruyemişler, tahıllar, baharatlar, kuru meyveler) birbirinden ayrı ve sağlam gıdalardan uzak tutulmalıdır.
2- Kontaminasyonu Önlemek İçin Hijyen Kuralları
Küflü veya lekeli gıdaları hemen uzaklaştırın: Eğer bir ürünün küflendiğini fark ederseniz, çevresindeki gıdaları da kontrol edin ve küflü ürünü hemen atın.
Depolama alanlarını düzenli temizleyin: Raflar, dolaplar ve saklama alanları sık sık temizlenmeli ve kuru tutulmalıdır.
Elle teması minimize edin: Aflatoksinli bir ürüne dokunduktan sonra ellerinizi iyice yıkayın ve sağlam gıdalara temas etmeden önce eldiven kullanın.
3- İşleme ve Kullanım Önlemleri
Yeni ve eski gıdaları karıştırmayın: Yeni alınan ürünlerle eski ürünleri aynı kapta veya aynı rafta saklamayın.
Düzenli kontrol yapın: Özellikle uzun süre bekleyen tahıllar, kuruyemişler ve baharatları düzenli olarak kontrol ederek bozulma belirtisi olanları ayırın.
Gıdaları paketleriyle saklayın: Orijinal ambalajında saklanan ürünler, açıkta saklananlara göre daha az risk taşır.
Bu yöntemlerle aflatoksinin sağlam gıdalara bulaşmasını büyük ölçüde önleyebilirsiniz.
Konuk Yazar: Osman Işık (Gıda Mühendisleri Birliği Sektör Komisyon Başkanı ve Başdenetçi)
