Kırsalda iş kurmak ya da tarıma yatırım yapma isteyenlerin en çok yöneldiği alan, ceviz ya da badem yetiştiriciliği. Hatta son dönemde arama motoru, 'google'a sorulan sorlar arasında, ceviz bahçesi ne kadar kazandırır, badem bahçesinin getirisi ne kadar, ceviz bahçesi nasıl kurulur gibi sorular da yer alıyor. Bu sorulara en doğru yanıt, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın çeşitli tarım ürünleri için hazırladığı fizibilite raporlarıyla verilebilir.
Ceviz bahçesi ne kadar kazandırır?
Bakanlığın 2020 yılın Temmuz ayında hazırladığı, 'Ceviz Bahçesi Tesisi Fizibilite Raporu'na göre, ceviz bahçe tesisi projesi uygulandığında, en az 30 yıllık proje ömrü boyunca, net 116 milyon TL gelir elde ediliyor. Yine 2020 yılında hazırlanan 'Badem Bahçesi Tesisi Fizibilite Raporu'nda ise, badem bahçesi kurulduğunda, 30 yıllık proje ömrü boyunca, en az 94 milyon TL gibi bir gelir öngörülüyor. Tabii raporların hazırlandığı yıldan bugüne geçen sürede TÜFE endeksi değişim oranı gözönüne alındığında, ceviz bahçesi için 30 yıllık sürede hesaplanan net gelir, 625 milyona ulaşıyor. Aynı değişim, badem bahçesi için uygulandığında da 506 milyon gibi bir rakam ortaya çıkıyor.
Badem bahçesi ne zaman kar eder?
Raporda, badem bahçesi kurulduğunda 5. yıldan sonra ekonomik olarak gelir getirmeye başlayacağı belirtilirken, projenin 7. yılında da yapılan yatırım ve işletme masraflarının karşılanacağı ve kâra geçmeye başlanacağı öngörülmüş. Yine bin dönümlük ceviz bahçesi tesis edildiğinde ise, projenin 5. yıldan sonra ekonomik olarak gelir getirmeye başlayacağı, 8. yılda ise yapılan yatırım ve işletme masraflarını karşılayarak, artık kâr eden bir yatırıma dönüşeceği vurgulanmış. Ceviz bahçesi için, ortalama verim yıllarında, bir yıl içerisinde oluşan net kârın ilk yatırım yılındaki maliyetlere oranlanmasıyla yapılan hesaplamada ise yatırımın mali rantabilitesinin yüzde 182 olduğu belirtilmiş. Badem bahçesinde ise yatırımın mali rantabilitesi yüzde 132 oranında bulunmuş.
Ceviz ve bademde yeterlilik oranı ne kadar?
Hem ceviz hem de bademde Türkiye'nin kendi kendine yeterlillik oranı yüzde 75 düzeylerinde. Son yıllarda ceviz ve badem bahçelerinin artmasıyla üretimde artış yaşanmasına rağmen, her iki ürün için hala yurtdışından 60 milyon dolardan fazla ithalat gerçekleiyor. Ceviz üretiminde ABD birinci, Şili ise ikinci sırada. Badem'de de ABD en büyük ihracatçı. İkinci sırada ise Çin yer alıyor.
Badem iklim istekleri
Badem bahçesi kurulumunda en önemli parametre, badem ağaçlarının dikileceği toprağın yapısı ve iklim şartları. Badem ağacı toprak bakımından fazla seçici değildir. Başka meyve ağaçlarının iyi yetişemeyeceği kurak, taşlı, çakıllı ve kireçli topraklarda çok iyi büyür.
Raporda bademin iklim isteği için şu kriterler yer alıyor:
"Badem, sıcak ılıman iklim bitkisidir. Kış soğuklarına şeftaliler kadar dayanıklıdır. Toros Dağlarında 1.050 m yüksekliklerde dahi zarar görmeden yetişir. Ancak, badem yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktör ilkbaharın geç donlarıdır. Çünkü, bademler birçok ılıman iklim meyve türünden önce çiçek açar. Bu nedenle, ilkbahar geç donlarının sürekli görüldüğü yerlerde bademden kararlı bir ürün elde etmek mümkün değildir.
Badem çiçeklerinin henüz açıldıkları sırada kısa bir süre eksi 4.4 dereceye dayandıkları, taç yaprakları dökülmeye başlayınca dayanma derecesinin eksi 2.2 derece olduğu, küçük meyvelerin ise, eski 1, eksi 0.6 derecede zararlandıkları belirlenmiştir. İlkbahar geç donlarının etkili olduğu yerlerde badem bahçesi tesis etmek istenirse önlemler alınmalıdır."
Ceviz hangi toprakta yetişir
Kaya veya ağır kil tabakasının bulunmaması gereken toprakta kurulması gereken ceviz ağaçları, toprak bakımından seçici olmamakla beraber, taban suyu seviyesi 2,5-3,0 metreden yukarı olmayan, su tutmayan, nemliliğini muhafaza eden derin topraklarda iyi gelişeceği biliniyor.
Raporda ceviz ağaçlarının iklim isteği için de şu uyarılar yer alıyor: "İlkbahar geç ve sonbahar erken donları sürgünlerde zararlanmalara neden olabilir. Bu nedenle bahçe tesisinde dikkat edilmelidir. Yüksek yaz sıcakları özellikle 38°C’den sonra meyve kalitesinde sorunlar oluşturmaktadır. İlkbahar geç yağışları ağaçlarda bakteriyel leke ve antraknoz zararını artırabilmektedir.
Ceviz iklim isteği
Ceviz ağacının en önemli niteliklerinden birisi, değişik iklimlere kolayca uyum sağlamasıdır. Ceviz ağacının soğuklama ihtiyacı 800-1800 saat olup deniz seviyesinden 1700 m yükseklikteki alanlara kadar yayılış gösterir. Aşırı yaz sıcaklarında yeşil kabukta, yapraklarda yanmalar ve meyvelerde büzülmeler olur.
Bir bölgede ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerin başında ilkbahar geç donları gelmektedir. Çeşitlerin iklim gereksinimleri iyi saptanmalı ve özellikle ilkbahar geç donları yönünden risk olmamalıdır. Çünkü ilkbahar geç donları tomurcukların kabarma zamanında daha fazla zarar yapar.
İlkbahar geç donlarının zararı yanında sonbahar erken donlarının zararları da ceviz yetiştiriciliğini sınırlayan faktörler arasında sayılabilir. Çok geç yapraklanan ceviz çeşitlerinde vejetasyon süresi kısa olduğu için, olgunlaşamayan sürgünlerin erken sonbahar donlarından zarar gördüğü de önemli bir gerçektir.
Geç sonbahara kadar gelişmesi devam eden genç ceviz ağaçlarının uç sürgünleri iyice olgunlaşmamış ise, sonbahar erken donlarında eksi 9 derece ile eksi 12 derecede zarar görür. Tomurcuklar kapalı olduğu dönemde eksi 3 dereceye, tam çiçeklenme döneminde eski 1 dereceye kadar dayanabilir. Çiçek döneminde soğuktan zarar görme daha sık görülür.
Genel olarak ceviz ağacı; eksi 25 ile artı 38 dereceye kadar dayanıklılık gösterir. İç ceviz gelişimi döneminde hava sıcaklığının 38 dereceye kadar çıkması iç cevizde kararmalara, büzüşmelere neden olabilmektedir.
