ANSES, izoflavon adı verilen bileşiklerin hormon sistemi üzerindeki potansiyel etkileri nedeniyle, okullar, hastaneler ve huzurevleri gibi toplu yemek verilen yerlerde soya ve soya bazlı gıdaların kademeli olarak menülerden çıkarılmasını önerdi.
İzoflavonlar, soya ürünlerinde bolca bulunan fitoöstrojenlerdir. Yani, kadınlık hormonu östrojene kimyasal olarak benzer yapıya sahiptirler. Bu da onları, vücudun bazı bölgelerinde östrojen gibi davranan, bazen de tam tersine etkiler gösteren bileşikler haline getirir. Dolayısıyla, kişinin yaşına, cinsiyetine ve hormon seviyelerine bağlı olarak izoflavonlar vücutta farklı etkiler gösterebilir.
ANSES raporu ne diyor?
Ajans, soya tüketimiyle vücuda alınan izoflavonların potansiyel etkilerini değerlendirmek üzere toksikolojik ve epidemiyolojik çalışmalar inceledi. Toksikolojik referans değerleri (TRV) belirleyen ANSES, ortalama bir yetişkinin zarar görmeden günde en fazla kilogram başına 0,02 mg izoflavon tüketebileceğini ifade etti. Bu da 60 kg'lık bir birey için sadece 1,2 mg anlamına geliyor. Ancak örneğin 150 ml soya içeceği yaklaşık 12 mg izoflavon içeriyor ve bu miktar, TRV'nin neredeyse 10 katı. Üstelik ürünler arasında izoflavon miktarı ciddi farklılıklar gösterebiliyor.
Neden bu kadar temkinli?
ANSES'in bu ihtiyatlı yaklaşımının temelinde, izoflavonların endokrin sistem üzerinde doğrudan etkili olabilmesi yatıyor. Üstelik bu etkiler doz, zamanlama ve yaşam evresine göre değişkenlik gösterebiliyor. Ayrıca, belirlenen sınırlar genellikle hayvan deneylerine dayanıyor. İnsan vücudunun izoflavonları nasıl metabolize ettiği ise hâlâ tam olarak bilinmiyor.
menopoz sonrası kadınlarda sağlık riski taşıyor mu?
Fransa’nın aksine, birçok ülke soya tüketimini sağlıklı bir beslenme alışkanlığı olarak görüyor. Örneğin Avustralya, Kanada, Hollanda, İngiltere ve ABD gibi ülkelerin ulusal beslenme kılavuzlarında, bitki bazlı proteinler içinde soya da yer alıyor.
Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) ise izoflavonların gıda takviyesi olarak yüksek dozda alınmasının menopoz sonrası kadınlarda bazı sağlık riskleriyle ilişkisini değerlendirdi. Ancak doğal yollarla alınan izoflavonlar için böyle bir değerlendirme yapılmış değil. Üstelik EFSA, meme ya da rahim sağlığı üzerinde izoflavonların olumsuz etkilerine dair net bir kanıt bulamadı.
