Bitkisel ürün üretiminde kullanılan tarım kimyasallarına, pestisit adı veriliyor. Çiftçilerin tarla ve seralarda uyguladığı pestisitler, ürünlerde kalıntı yoluyla soframıza kadar gelebiliyor.
Gıdalarla birlikte tüketildiğinde kanserden alerjiye birçok hastalığa yol açan pestisitlerin gıdalardan arındırılması için birçok farklı yöntem uygulanıyor. Bu yöntemler içinde en bilinen ve kolay uygulananı çeşme suyu ile ovalayarak sebze ve meyveleri yıkamak.
Bir diğer yöntem ise; tüketilecek gıda ürünlerini; tuzlu su, sirkeli su ya da karbonatlı suda bekletmek.
Bunlara ek olarak son yıllarda sitrik asit veya asetik asitle yıkama ve ultrasonik yıkamayla pestisitleri azaltma uygulamaları da öneriliyor. Yapılan bilimsel çalışmalara göre, etkinliği en çok öne çıkan yöntem ise; ultrasonik yıkama.
Pestisit azaltıcı ultasonik yıkama nedir?
Ultrasonik yıkama, yüksek frekanslı ses dalgalarının sıvı dolu bir tankın içerisine uygulanması ile tank içindeki sebze ya da meyvenin kir ve kimyasallardan arındırılması işlemidir. Ultrasonik enerji, 'kavitasyon' adı verilen etkiyi açığa çıkararak, temizliğin gerçekleşmesini sağlıyor. Ultrasonik yıkamanın pestisitlerin yok edilmesinde etkinliğini ölçen çalışmalar ise yüzde 90'a varan bir azaltma etkisine işaret ediyor.
Üzüme yapılan ultrasonik yıkama ne sonuç verdi?
Türkiye'de yetiştirilen Sultana üzümlerindeki pestisit kalıntılarının arındırılmasına yönelik yapılan araştırmada, 5 dakikalık 'ultrasonik temizleme' yöntemiyle 'klorpirifos-metil' adlı kimyasalın yüzde 71, 'lambda-sihalotrin'in ise yüzde 68 oranında azaltıldığı belirlendi. Doç. Dr. Burak Polat ve Prof. Dr. Osman Tiryaki'nin, 'ultrason yıkama' ile ilgili 2020 yılında yaptıkları çalışmada ise, tarım zehirleri; 'asetamiprid' maddesinin yüzde 30, 'klorpirifos'un yüzde 82, 'formetanat hidroklorür'ün ise yüzde 74 oranında azaldığı belirlendi. Üzüm örneklerinde ise aynı maddeler, ultrasonik yıkamada sırasıyla yüzde 77, yüzde 86 ve yüzde 89 oranında yok edildi.
Tarım ilaçları nasıl yok edilir?
Genellikle çiftçiler ve tüketicilere tarım ilacı olarak lanse edilen pestisitler, yıkama yöntemleriyle ancak belli bir oranda yok edilebiliyor. Çünkü bazı pestisitler, püskürtüldükleri tarım ürününün tüm hücrelerine ulaşıyor.
Pestisitler, etki sınıfına göre; ikiye ayrılıyor. Biri sistemik, diğer kontak. Kontak etkiyi, tarım kimyasalının sadece ürünün dış yüzeyinde bulunması olarak tarif edebiliriz. Sistemik etkili tarım kimyasalları ise antibiyotik gibi.
Uygulanan tarım ürününün tüm dokusuna sirayet ediyor. Bu nedenle sistemik etkili bir pesitisiti yıkamayla üründen uzaklaştırmak mümkün olmuyor. Kontak etkili pestisitlerin uygulandığı sebze, meyve ve tahıllarda ise yıkama genellikle pestisit kalıntılarını azaltır. Toksik olmayan asidik çözeltiler, ozonlu su, ultrasonik temizleme ile yıkamanın çoğu çalışmada musluk suyu ile yıkamaya göre daha etkili olduğu saptanmıştır.
Meyve ve sebze detarjanla yıkanır mı?
Meyve ve sebzelerin de cildiniz gibi gözenekleri vardır. Eğer deterjan ya da sabun gibi temizlik malzemeleriyle yıkama işlemi yaparsanız, bu malzemelerdeki kimyasallar gözeneklere sıkışabilir. Meyve ve sebzelerde kullanılmak üzere tasarlanmış bazı sabun türleri vardır, ancak bunlar tek başına sudan daha etkili değildir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) meyve ve sebzeleri sabun, deterjan veya ticari ürün yıkama ile yıkamayı önermiyor.
Meyve sebze nasıl yıkanmalı?
Gıdalardaki pestisit kalıntılarını gidermek için ne yapılmalı sorusuna verilecek en doğru yanıt; yıkama ve kabuk soymadır. Genel bir kural olarak, suyla yıkamak taze meyve ve sebze yüzeylerinde kalan kir, mikrop ve pestisit kalıntılarını azaltır
Akar suda yıkanmalı
Ürünleri akan suyun altında yıkamak ve ovalamak, suya batırmaktan daha iyidir. Kavun ve patates gibi sert ürünleri temiz bir fırçayla ovalayabilirsiniz. Sert meyveleri ovalamak, kalıntıların çoğunun temizlenmesine yardımcı olabilir. Üzüm gibi yumuşak ürünleri akan suyun altında tutarak ovalayın ve kalıntıları temizleyin.
Çilek gibi kırılgan meyve ve sebzeleri ise süzgece koyup hafifçe su püskürterek ters çevirin. Marul ve lahana gibi yapraklı ürünlerin dış yapraklarını atın. Şeftali veya elma gibi kabuğu soyulabilen meyve ve sebzelerin kabuklarını soyun.
