Hindistan menşeli 110 kg domates tohumunun 15 Şubat 2025 tarihinde İstanbul Havalimanı'ndan Türkiye'ye girişi yapılmak istendi.
Bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin ülkemize girişi çıkışında kontrolleri yapan inspektör'ter domates tohumlarını inceledi.
Yapılan kontrol ve alınan numunelerde Tomato brown rugose fruit virus-ToBRFV (domates benekli mozaik virüsü) ile Tomato mottle mosaic virus -ToMMV (domates kahverengi buruşuk meyve virüsü) tespit edildi.
Virüsle tohumlar Hindistan'a iade edildi.
Domates kahverengi buruşuk meyve virüsü (ToMMV) sebzeler için son derece tehlikeli bir virüs.
Tohumun yüzeyine değil içine yerleşen virüse karşı koruyucu bir tedbir bulunmuyor. İlaçlama işe yaramıyor. Bulaştığı toprakta yıllarca kalabiliyor. Ürün kullanılmaz oluyor.
45 günde 6'ncı virüslü domates tohumu belirlendi
Son 45 günde virüslü domatese sıklıkla rastlandı. 5 kez istanbul, 1 kez Antalya'da olmak üzere 6 kez virüslü tohum tespit edildi.
4'ü Çin'den 1'i Tayland'tan, 1'i de Hindistan'dan geliyordu.
Torumların birinde domates benekli mozaik virüsü ile 4'ünde domates kahverengi buruşuk meyve virüsü tespit edildi. Son partideki tohumlarda ise her iki virüs birlikte bulunuyordu.
Yeni yılda yakalanan virüslü domates tohumları
13 Şubat 2025: Antalya havalimanından girişi yapılmak istenen Çin menşeli 11.5 kg domates tohumunda yapılan kontrol ve alınan numunelerde Tomato mottle mosaic virus (ToMMV) tespit edildi.
10 Şubat 2025: İstanbul havalimanından girişi yapılmak istenen Çin menşeli 6 kilo 901 gr domates tohumunda Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) tespiti nedeniyle mahrecine iade edildi.
10 Şubat 2025: İstanbul havalimanından girişi yapılmak istenen Tayland menşeli 8 kilo 497 gr domates tohumunda Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) tespit edildi.
23 Ocak 2025: İstanbul’dan girişi yapılmak istenen Çin menşeli 33,5 kg domates tohumunda, Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) virüsü belirlendi.
10 Ocak 2025: İstanbul’dan girişi yapılmak istenen Çin menşeli 16,2 kg domates tohumu, Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) tespiti nedeniyle mahrecine iade edildi.
Kahverengi buruşuk meyve virüsü nedir?
Domates kahverengi buruşuk meyve virüsü (ToBRFV), ilk olarak 2018'de ABD'de tespit edildi.
Enfekte bitkilerle uğraşırken yayılma kolaylığı, virüsün uzun vadeli hayatta kalma yeteneği ve ürünleri pazarlanamaz hale getiren semptomları nedeniyle diğerlerinden daha ciddi bir virüs olarak kabul ediliyor.
Virüsün toprakta yıllarca canlı kalabilmesi nedeniyle, gelecek yıllarda tekrar ortaya çıkma potansiyeli olduğu gibi, elleçleme ile diğer domates ve biber bitkilerine yayılma potansiyeli de bulunuyor.
Bu virüsle mücadele etmez neredeyse imkansız. Bitkileri ToBRFV veya diğer bitki virüslerinden koruyacak hiçbir tedavi ve ilaçlama bulunmuyor.
Virüs tohumun yüzeyine değil tohumun içine yerleşiyor.
ToBRFV Virüsünün belirtileri neler?
Virüsün domates bitkisinde oluşturduğu belirtiler çeşide göre değişmekle birlikte yapraklarda kloroz, mozaik (hafif veya şiddetli), beneklenme ve yaprak ayasında daralma meydana getirmektedir. Bitkinin sap, yaprak sapı ve çanak yapraklarında nekrotik noktalar görülebilmektedir.
Enfekteli domateste meyveler sarı veya kahverengi lekeler göstermekte ve buruşuk meyve pazarlanamaz hale gelmektedir.
Meyvelerde şekil bozukluğu ve düzensiz olgunlaşma olabilmektedir.
Biber bitkisinin yapraklarında deformasyon, sararma ve mozaik şeklinde belirtiler gösterirken biber meyvelerinde sarı veya kahverengi alanlar veya yeşil çizgiler oluşturmakta ve meyveler deforme olmaktadır.
Kontrol önlemleri sınırlıdır ve esas olarak enfekte bitkilerin uzaklaştırılmasına ve sıkı hijyen önlemlerine dayanır. Virüs tohum, çoğaltma materyali veya kirlenmiş aletler, eller ve giysiler yoluyla temas yoluyla yayılır.
virüs ürüne Nasıl zarar veriyor?
Virüs ana konukçusu olduğu üründe bitkilerin %100’üne bulaşabilir. Bitkilerin meyvelerinde oluşturduğu belirtiler (meyveler sarı veya kahverengi lekeler gösterir ve buruşuk meyve) nedeniyle bu meyveler pazar değerini kaybeder veya pazarlanamaz. Virüs İsrail’de bir yıl içerisinde neredeyse ülke çapında domates seralarına yayılmıştır. Gerek tohum gerekse meyve ticaretini olumsuz etkileme potansiyeli yüksek bir etmendir.
Virüse karşı neler yapılabilir?
Bitkilere elinizle, giysinizle ve aletlerinizle dokunmayı en aza indirin. Daha sağlam gövdeler elde etmek için bitkileri fırçalamak tehlikeli bir uygulamadır çünkü ToBRFV gibi virüsleri ve bakteriyel patojenleri taşıyabilir.
Fideleri sulamanın ToBRFV'yi aktarmak için yeterli güce sahip olduğu düşünülmez.
Bitkilere dokunulduğunda, örneğin dikim sırasında, ToBRFV'nin mevcut olabileceğinden endişe ediliyorsa, bitkiler arasında eldivenli ellere el dezenfektanı kullanın. Lysol en iyi seçimdir.
Haftada en az bir kez bitkilerde semptomlar olup olmadığını kontrol edin.
Semptomlar arasında mozaik ve beneklenme, sararma, yaprak bıçağında kabarcıklanma ve 'eğrelti otu yaprağı' görünümü bulunur.
Semptomlar muhtemelen tohum ekiminden yaklaşık 4-6 hafta sonra ortaya çıkmaya başlayacaktır, ancak bazı çeşitler enfekte olsalar bile semptomlardan uzak kalır.
Şüpheli semptomlar görülürse, fotoğraflayın ve test için numune gönderme konusunda yetkililerle iletişime geçin.
