Hem bitkisel, hem hayvansal gıdalarda sık sık pestisit kalıntısına rastlanmaktadır. Araştırmalar gıdalarımızın çoğu zaman birden fazla pestisit kalıntısı yani bir pestisit “kokteyli” içerdiğini göstermektedir.
Pestisit nedir?
Pestisitler endüstriyel tarımda yetiştirilen ürünler için zararlı olabilecek böcek, ot gibi canlılar ile hastalık etmenlerine karşı, koruma amaçlı kullanılan kimyasal maddeler veya mikroorganizmalardır.
Kaç tür pestisit var?
Pestisitler, kullanım amacına göre insektisit (böceklere karşı), herbisit (yabani otlara karşı), fungusit (mantarlara karşı), bakterisit (bakterilere karşı), rodentisit (kemirgenlere karşı), akarisit (akarlara karşı), algisit (alglere karşı) olarak sınıflandırılırlar.
Pestisit kokteyli ne anlama geliyor?
Pestisit kokteyli, tarımsal ürüne birden fazla tarım kimyasalının ayrı ayrı ya da karıştırılarak uygulanması sonrası o üründe birden fazla zehirli kimyasal kalıntısının oluşması anlamına geliyor.
Pestisit kokteyllerinin zararları neler?
Günümüzde yapılan denetimler ve bilimsel araştırmalar, artık tarımsal ürün yetiştiriciliğinde sıklıkla birden fazla pestiisit kullanıldığını gösteriyor. Birden fazla tarım zehri kalıntısının üründe yer alması da daha yüksek zehir etkisi ile sonuçlanan sinerjik etkileşimlere yol açıyor. Pestisit kokteyllerinin, ayrı ayrı kimyasal maddelerden çok daha zararlı olabileceğini gösteren kanıtlar da artıyor. İnsan hücre ve dokuları üzerinde yürütülen bazı araştırmalar, pestisitlerin bileşik etkilerinin kanserli hücre oluşumuna yol açabileceğini, metabolizma, büyüme ve gelişme, doku işlevi, cinsel işlevler ve üreme gibi çeşitli fonksiyonları düzenleyen hormonları üreten endokrin sistemini bozabileceğini vurguluyor.
Kokteyl pestisit tehdidi Türkiye'de var mı?
Türkiye'de kokteyl pestisit etkisine yönelik en çarpıcı örnek, Türkiye'den Almanya'ya 2024 yılında gönderilen yaprak dolmaya yönelik yapılan analiz. AB Gıda Alarm Sistemi'ne yansıyan denetim sonucuna göre, Almanya'ya ihraç ettiğimiz salamura yaprağında 10 farklı çeşit pestisit kalıntısına rastlanmış.
Kokteyl pestisit etkisi ölçülüyor mu?
Yapılan analiz sonucuna göre, mantar öldürücü 'Dimethomorphe' maddesi, izin verilen limiti 600 kat aşan oranda saptanmış. Listede yer alan bir diğer mantar önleyicinin saptanan miktarı ise, limitin 200 kat fazlası. Bu orandaki 2 kimyasalın diğer 8 pestisit etken maddesiyle birlikte tüketildiği düşünüldüğünde, kokteyl etkinin metabolizmada yaratacağı hasarın gözardı edilemeyecek boyutta. Buna rağmen, halkı pestisitlerden korumak için tasarlanmış düzenlemeler, kimyasalları
yalnızca tek tek inceliyor ve güvenlik değerlendirmeleri bu kimyasalları birer birer ele alıyor.
Sistemik pestisit nedir?
Kimyasal yapılarına göre ise günümüzde kullanımı yasaklanmış olan organoklorlu pestisitlerden, orgonofosforlu pestisitlere ve neonikotinidlere varan çok sayıda ticari formülasyon bulunmaktadır. Genel olarak kalıcı, biyobirikimli ve toksik etkileri olan bu maddeler insan sağlığı üzerine akut ve uzun süreli etkilere neden olabilmektedir. Pestisitler etki mekanizmasına göre de sistemik ve kontak etkili olarak ikiye ayrılır. Kontak etkili pestisitler, uygulandıkları bitkinin yüzeyinde kalınıt bırakır. Sistemik etkili pestisitler ise, bitkinin tüm dokularına sirayet eder. Günümüzde kullanılan pestisitlerin çoğu sistemiktir, yani bitkilerin kökleri tarafından alınıp, tüm bitkiye yayılır, dolayısıyla, yıkamanın bir etkisi olmamaktadır.(1)
Pestisitlerin zararları nelerdir
Pestisitlerin neden olduğu genetik hasarlar hücrelerde erken yaşlanma, kanserojenik etkilere ve doğumsal anormalliklere neden olmaktadır. Doğumsal etkiler bakımından glifosat ve benzeri pestisitlere maruziyet sonucu yarık dudaktan Down sendromuna kadar çeşitli malformasyonların daha yüksek sıklığı ile ilişkilendirilmiştir
Pestisitler homonları bozar mı?
Bir dizi çalışma, pestisitlerin endokrin bozucu olarak psödo hormon (yalancı hormon) işlevi görebileceğini göstermiştir. Endokrin bozucu etki, farklı fonksiyonel gruplardaki pestisitlerin aktif bileşenleri olan fipronil, ziram, zineb, pirimethanil, thiazopyr, vinclozolin, dicofol, atrazin gibi farklı sınıflardan ve farklı etki şekillerine sahip yüzden fazla pestisit için gösterilmiştir. Pestisitlerin endokrin bozucu özellikleri genellikle hücresel aktivitelerdeki değişiklikler nedeniyle hormonal sinyallerini bozma kabiliyetlerine göre belirlenir. Bu nedenle, pestisitler potansiyel olarak
karmaşık hormonal düzenlemeyi bozarak bir dizi rahatsızlığa neden olabilir: örneğin, atrazin, sipermetrin ve ziram üreme fonksiyonlarıyla ilişkili enzimlerin seviyelerini değiştirebilir.
