Kalp krizi ve inme dünyadaki en önemli ölüm sebebidir. Bu hastalıkların temelinde damar sertliği oluşumu kritik bir rol oynar. Damarlarda gelişen sertleşme zamanla plaka ve tıkanıklığa yol açarak kalp krizi ya da inme ile sonlanır.
Kolesterol yüksekliği damar sertliği oluşumunda temel bir rol üstlenir. Ne kadar uzun süre kolesterol yüksekliği ile yüz yüze kalırsanız, damar hastalığı gelişme riski o oranda artacaktır.
Kolesterol değerlendirirken total kolesterol ve alt grup kolesterolleri tek tek irdelemek gerekir. Lanetli kolesterol denilen LDL, hayırlı kolesterol denilen HDL, çirkin kolesterol denilen trigliserid ve sinsi kolesterol dediğimiz lipo (a) düzeyi tek tek bakılmalıdır.
Kolesterol düzeyleri değerlendirilirken kişinin sahip olduğu risk faktörleri göz önüne alınmalıdır. Herkesin hedef kolesterol seviyesi farklıdır. Kolesterol tedavisi bireysel olarak değerlendirilmelidir.
Kolesterol yüksekliği ve ilaç kullanımı ile ilgili tartışmalar her geçen gün alevlenirken, bu tartışmaların etkisiyle bazı hastalarda ilaç kullanımına karşı direnç oluştuğu görülüyor. Tanısı konulmuş kalp damar hastalığı, şeker hastalığı ve doğuştan gelen kolesterol yüksekliğini bir tarafa koyarsak, yüksek kolesterol ile mücadelede ilk seçenek diyet ve yaşam şekli değişikliğidir.
Kolesterol ile mücadelede beslenme tarzımız kritik bir rol oynar. Özellikle trans yağ tüketimi, şekerli ve işlenmiş gıda tüketimi kolesterol dengesini olumsuz olarak etkiler.
Kolesterol ile mücadelede seçilecek diyet şekli Akdeniz diyetidir. İşlenmiş et ürünleri, sakatatlar, kremalar, şekerlemeler, fırınlanmış beyaz unlu mamüller, gazlı ve şekerli içecekler kolesterol dengesini olumsuz etkileyebilir. Bu ürünlerin tüketimi minimal olmalıdır. Yağlı peynir tüketimi ve katı yağ tüketimine dikkat edilmelidir.
Kolesterol ile mücadelede seçilecek yağ türü zeytinyağıdır. Tekli doymamış yağ asidi açısından zengindir. Soğuk ve sıcak tüm yemeklerde tercih edilebilir. Katı ve hayvansal yağ tüketimi ise sınırlandırılmalıdır.
Bunun yanında sigara ve alkol gibi alışkanlıklar da kolesterol dengesini bozar. Alkol tüketimi özellikle trigliserid yüksekliğini tetiklerken; sigara içimi ile lanetli kolesterol oksidasyonu tetiklenir ve kolesterol damarlar için daha zararlı bir yapıya dönüşür.
Doğal yoldan kolesterolü düşürecek bazı besin takviyelerini sizinle paylaşmak istiyorum.
Yeterli omega-3 alımı da kolesterol dengesi için önemlidir. Hayvansal omega-3 için haftada iki gün yağlı balık tüketimi, bitkisel omega-3 içinse ceviz, avokado, semiz otu tüketimi düzenli yapılmalıdır.
• Günde 1 kaşık keten tohumu
Kolesterol tedavisinde en sık kullanılan bitkilerden biri. Lif açısından zengin ve antioksidan özelliğe sahip. İki ay boyunca günlük 1 yemek kaşığı öğütülmüş keten tohumu tüketimi kolesterol değerlerinde düşüş sağlıyor. Ayrıca kilo verme ve bağırsak hareketlerinin düzene girmesine de katkısı var. Ancak aman dikkat! Tedavi amaçlı keten tohumu kullanımı ile ilgili önerilen süre 2-3 ay arası. Ayrıca östrojen benzeri etki gösterebildiğinden özellikle meme ve yumurtalık kanserinde ve hamilelikte tüketimi önerilmiyor.
• Günde 2-3 fincan alıç çayı
Tam bir kalp damar dostu olan alıç, C vitamini açısından da zengin bir bitki. Özellikle kötü kolesterol düzeyinde 2 aylık bir tedavi sonrası düşme sağlıyor. Antioksidan özelliği olan bu bitkinin ekstresinden günlük minimal 150 mg tüketilmesi öneriliyor. Günlük 2-3 fincan alıç çayı kolesterol seviyesini düşürmede katkı sağlıyor.
• Günde 2 fincan adaçayı
Mide ve bağırsak dostu adaçayı aynı zamanda kolesterol düşürücü etki de gösteriyor. Antioksidan etkisi olan ve vücudu sakinleştiren bu çaydan günlük 2 fincan içmek yeterli. Ekstre olarak da piyasada bulanan bazı adaçayı türlerinin yüksek miktarda kullanılmasının ise karaciğerde yan etki oluşturabileceği unutulmamalı.
• Yulaf ve arpa
Lif açısından yoğun olan yulaf ve arpadan günlük 30-40 gr tüketmek hem kolesterolü düşürüyor hem de bağırsak tembelliğine engel oluyor.
• Bir su bardağı kefir
Kefirin vücuda bir çok yararlı etkisi bulunmaktadır. Kemikleri güçlendirip, vücudu hastalıklara karşı korumanın yanında düzenli tüketildiğinde kolesterol değerlerinde düşüş sağlar. Günlük önerilen tüketim miktarı ise bir su bardağı.
• Üzüm çekirdeği
Yaşlanmayı geciktiren ve antioksidan özelliği olan üzüm çekirdeği ile kolesterol düzeylerini düşürmek mümkün. Günlük önerilen miktar 150-300 mg olsa da doğal yoldan tüketim yapmak isteyenlerin de günlük bir avuç çekirdekli kuru üzüm ya da bir porsiyon çekirdekli taze üzüm tüketmesi yeterli.
• Bir avuç ceviz ve badem
Bitkisel Omega 3 açısından zengin olan ceviz ve badem günlük taze olarak tüketildiğinde kolesterol düzeylerinde düşüş sağlıyor. Günlük önerilen miktar ise bir avuç yani yaklaşık 30 gram.
• 1-2 çay kaşığı kişniş
Aşotu olarak bilinen ve et yemeklerini tatlandıran bu baharattan günlük 1-2 çay kaşığı kullanılması ile kolesterol seviyelerinde azalma oluyor. Kişniş otunun bilinen yan tesiri ise tansiyon düşürücü özelliği nedeniyle fazla tüketilmesi halinde baş dönmesi ve unutkanlığa neden olması.
• Haftada iki gün balık
Kolesterol düşürücü etkisi en çok bilinen besinlerden biri balık yağı. Günlük 500-1000 mg tüketilmesi ile kolesterol değerlerini dengeliyor. Doğal besinlerle Omega 3 tercih edeceklerin haftada 2 gün balık tüketmesi yeterli. Omega 3’den en zengin balıklar ise somon ve ton balığı.
• Bitter çikolata
Çikolata yiyerek de kolesterolü düşürebileceğinizi biliyor muydunuz? Ancak dikkat etmeniz gereken 2 nokta var. Çikolatanın bitter olması ve tercihen kakao oranının % 70’in üzerinde olması gerekiyor. Günlük 5-7 gr. tüketerek kolesterolü düşürebilirsiniz.
İlacınızı kesmeyin
Bu önerilen besinler günlük birlikte tüketilebilir. Ancak bazılarının etkisi benzer olduğundan tercih birisinden yana kullanılmalıdır. Örneğin alıç çayı yada adaçayından biri seçilmelidir. Ayrıca bu 10 besin maddesini tüketirken kolesterol ilaçları kesilmemelidir. Bu besinler kullanılan kolesterol ilaç dozunda belirgin azalma yapabilir. Doktorunuzun tavsiyesi olmadan kolesterol ilacını kesmek yada doz değişikliği yapmak ciddi risklere neden olabilir
Konuk Yazar: Prof. Dr. Ahmet Karabulut (Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı)
